ประเพณีไทย - พิธีมงคลโกนจุก ตอน ขั้นตอนในการทำพิธีโกนจุกของไทย
ในวันก่อนผมได้พูดเกี่ยวกับ ประเพณีไทย ในเรื่องของประวัติความเป็นมาของพิธีมงคลโกนจุกสำหรับวันนี้ก็จะเป็นในส่วนของขั้นตอนในการทำพิธีโกนจุก เริ่มกันเลยดีกว่าครับ เมื่อทำพิธีโกนผมไฟ และไว้ผมจุกจนอายุย่างเข้าสู่วัยแรกรุ่น คือเด็กผู้ชายจะราว 13 ปี เด็กผู้หญิงอายุประมาณ 11 ปี ทั้งนี้เพราะในวัยดังกล่าวเด็กผู้หญิงค่อนข้างจะโตเร็วกว่าเด็กผู้ชายพ่อแม่ผู้ปกครองเห็นว่าควรจะทำพิธีโกนจุกได้แล้ว ก็จะจัดการตระเตรียมงานซึ่งอาจจะทำไปพร้อมกับการทำบุญบ้านด้วยก็ได้เพื่อเป็นการประหยัดในคราวเดียวกัน ในขั้นแรกต้องนำวันเดือนปีของเด็กไปให้โทรผูกดวงและกำหนดฤกษ์ นิมนต์พระมาสวดมนต์เย็นและฉันเช้า จะเชิญแขวมากหรือน้อยแล้วแต่ฐานะของเจ้าภาพ หากต้องการจะจัดเป็นงานใหญ่จะมีมโหรีหรือมหารพอื่นๆ ฉลองด้วยก็ตามแต่ต้องการ แต่โดยมากจะจัดงานเป็น 2 วัน
:: งานในวันแรก ::
วันแรกเริ่มงานในตอนเย็น เจ้าภาพจัดแจงโกนผมรอบๆ จุก แล้วให้เด็กแต่งตัวให้สะอาดเรียบร้อย ในวันนี้จะมีการแต่งจุกให้สวยงามเป็นพิเศษ คือเกล้าจุกแล้วเอาปิ่นปักสวมพวกมาลัย นำเด็กไปนั่งที่หน้าพระสงฆ์ที่นิมนต์สวดพระพุทธมนต์ เมื่อพระเริ่มสวด ผู้ทำพิธีต้องนำสาญสิญจน์ที่พระจับเวลาสวดพระพุทธมนต์ ทำเป็นมงคลวงกลมคล้องศรีษะเด็ก โดยใช้สายสิญจน์อีกเส้นหนึ่งที่เตรียมไว้ทำเป็นวงคล้องผมจุกของเด็ก หลังจาพระสวดมนต์จบแล้วให้ลั่นฆ้องโห่ร้องเอาชัย เป็นอันเสร็จพิธีในวันแรก
:: งานในวันที่ 2 ::
ครั้นวันรุ่งขึ้น ให้เด็กแต่งตัวให้เรียบร้อยสวยงาม นิยมนุ่งผ้าขาว ห่มผ้าขาว และให้แบ่งผมจุกเด็กออกเป็น 3 ปอย เอาแหวนนพเก้าผูกปอยละ 1 วง รวมเป็น 3 วง เตรียมรอไว้ โบราณท่านให้นำใบเงิน ใบทองและหญ้าแพรกแซมไว้ด้วย ครั้นได้ฤกษ์แล้ว ให้นำเด็กมานั่งกลางมณฑล โหรลั่นฆ้อง 3 หน โห่ร้อยเอาชัย พระสงฆ์สวดชยันโต เหล่าดุริยางค์ดนตรีบรรเลงเสียง เมื่อพระสวดมาถึงบทว่า "สีเส ปฐวิโปกขเร" ผู้เป็นประธานก็เริ่มตัดจุกปอยแรกทันที ส่วนปอยที่ 2 ที่ 3 ให้ญาติผู้ใหญ่คนอื่นๆ เป็นผู้ตัด บรรดาพราหมณ์ต่างเปล่าสังข์บัณเฑาะว์เป็นการดับมลทินโทษทั้งปวง ครั้นแล้วช่างโกนผมก็จัดการโกนผมเด็กให้เกลี้ยงเกลา ในขณะทำพิธีให้นำด้านสาญสิญจน์ที่พระถือสวดชยันโตนั้น มาล้อมรอบตัวเด็กและผู้ทำพิธีต่างให้อยู่ร่วมกันในสายสิญจน์ และจำไว้ว่าสาญสิญจน์เป็นของสูงห้ามข้ามอย่างเด็ดขาด
จบไปแล้วนะครับสำหรับขั้นตอนในการทำพิธีโกนจุกแต่ยังเหลือพิธีทำขวัญจุกอีกนะครับสำหรับหัวข้อพิธีมงคลโกนจุกเดี๋ยวค่อยมาว่ากันในบทความต่อไปแล้วกันนะครับ
:: งานในวันแรก ::
วันแรกเริ่มงานในตอนเย็น เจ้าภาพจัดแจงโกนผมรอบๆ จุก แล้วให้เด็กแต่งตัวให้สะอาดเรียบร้อย ในวันนี้จะมีการแต่งจุกให้สวยงามเป็นพิเศษ คือเกล้าจุกแล้วเอาปิ่นปักสวมพวกมาลัย นำเด็กไปนั่งที่หน้าพระสงฆ์ที่นิมนต์สวดพระพุทธมนต์ เมื่อพระเริ่มสวด ผู้ทำพิธีต้องนำสาญสิญจน์ที่พระจับเวลาสวดพระพุทธมนต์ ทำเป็นมงคลวงกลมคล้องศรีษะเด็ก โดยใช้สายสิญจน์อีกเส้นหนึ่งที่เตรียมไว้ทำเป็นวงคล้องผมจุกของเด็ก หลังจาพระสวดมนต์จบแล้วให้ลั่นฆ้องโห่ร้องเอาชัย เป็นอันเสร็จพิธีในวันแรก
:: งานในวันที่ 2 ::
ครั้นวันรุ่งขึ้น ให้เด็กแต่งตัวให้เรียบร้อยสวยงาม นิยมนุ่งผ้าขาว ห่มผ้าขาว และให้แบ่งผมจุกเด็กออกเป็น 3 ปอย เอาแหวนนพเก้าผูกปอยละ 1 วง รวมเป็น 3 วง เตรียมรอไว้ โบราณท่านให้นำใบเงิน ใบทองและหญ้าแพรกแซมไว้ด้วย ครั้นได้ฤกษ์แล้ว ให้นำเด็กมานั่งกลางมณฑล โหรลั่นฆ้อง 3 หน โห่ร้อยเอาชัย พระสงฆ์สวดชยันโต เหล่าดุริยางค์ดนตรีบรรเลงเสียง เมื่อพระสวดมาถึงบทว่า "สีเส ปฐวิโปกขเร" ผู้เป็นประธานก็เริ่มตัดจุกปอยแรกทันที ส่วนปอยที่ 2 ที่ 3 ให้ญาติผู้ใหญ่คนอื่นๆ เป็นผู้ตัด บรรดาพราหมณ์ต่างเปล่าสังข์บัณเฑาะว์เป็นการดับมลทินโทษทั้งปวง ครั้นแล้วช่างโกนผมก็จัดการโกนผมเด็กให้เกลี้ยงเกลา ในขณะทำพิธีให้นำด้านสาญสิญจน์ที่พระถือสวดชยันโตนั้น มาล้อมรอบตัวเด็กและผู้ทำพิธีต่างให้อยู่ร่วมกันในสายสิญจน์ และจำไว้ว่าสาญสิญจน์เป็นของสูงห้ามข้ามอย่างเด็ดขาด
จบไปแล้วนะครับสำหรับขั้นตอนในการทำพิธีโกนจุกแต่ยังเหลือพิธีทำขวัญจุกอีกนะครับสำหรับหัวข้อพิธีมงคลโกนจุกเดี๋ยวค่อยมาว่ากันในบทความต่อไปแล้วกันนะครับ